Seminarium Kafkowskie Grzegorza Jankowicza | 27.10.2025

Seminarium Kafkowskie Grzegorza Jankowicza
Sezon 5: Pragnienia Franza Kafki
Organizator: Księgarnia Lokator, ul. Mostowa 1
Partner: Instytut Goethego

Podczas pobytu w Meranie wiosną 1920 roku Kafka rozwinął listowną relację z Mileną Jesenską. Wyjechał z Pragi, by podreperować zdrowie (od trzech lat chorował na gruźlicę). Milena napisała do niego z prośbą o zgodę na przekład jego tekstu (dorabiała sobie, tłumacząc z niemieckiego na czeski). W krótkim czasie korespondencja stała się nieodzownym elementem codziennego życia obojga. Pod koniec czerwca Kafka miał wracać do domu, o czym poinformował Milenę, a ta zaczęła go namawiać na podróż przez Wiedeń, gdzie podówczas mieszkała. Pragnęła się z nim spotkać, przejść od słów do czynów, od wirtualności listów do realności spotkania. Reakcja Kafki była znamienna: w kilku wiadomościach na zmianę potwierdzał i odwoływał przyjazd. Niektóre fragmenty stanowiły potok sprzecznych zdań – przyjadę, nie przyjadę, może jednak przyjadę, nie zdołam przyjechać, ale postaram się, na pewno nie będzie mnie w Wiedniu…

Kafka pragnie czegoś, ale nie jest pewny, czego tak naprawdę chce, a na dodatek obawia się, że nie sprosta oczekiwaniom Mileny. Swoje skomplikowane uczucia niejako inscenizuje w liście, by z jednej strony obniżyć poziom napięcia, a z drugiej – dać adresatce do zrozumienia, że nic, co wiąże się z pragnieniem, nie jest dla niego oczywiste, dlatego nie sposób wypowiedzieć czy zapisać w tym kontekście jakiejkolwiek konstatacji. Podobnie zachowują się niektórzy bohaterowie opowiadań i powieści Kafki. Wydaje się, że czegoś bardzo pragną, że dążą do jakiegoś celu, ale w decydującej chwili, przełomowej dla ich sprawy, robią unik lub wybierają kogoś lub coś innego, nie tyle unieważniając swoje dotychczasowe starania, ile raczej pozostawiając wszystko w stanie zawieszenia. Znakomity filozof i literaturoznawca Günther Anders w połowie lat trzydziestych XX wieku zwrócił uwagę na fakt, że postaci z Kafkowskiej prozy robią nie to, co chciały czy powinny, lecz coś innego, niespodziewanego. W psychologii tego rodzaju niekonsekwencję określa się mianem alopraksji, co dosłownie oznacza „inne działanie”, przed którym osoba cierpiąca na natręctwo nie może się powstrzymać. Uważam, że w przypadku Kafki (i jego bohaterek/ bohaterów) nie chodzi o patologiczny przymus porzucania pragnień czy planów i robienia czegoś innego. Kafka we wszystkich swoich pismach (powieściach, opowiadaniach, dziennikowych zapiskach, listach…) prowadzi nieoczywistą – często niejawną – refleksję na temat natury pragnienia, które jawi mu się jako siła egzystencjalnie wyzwalająca, a zarazem zwodnicza. Człowiek u Kafki wcale nie chce zaspokoić swoich pragnień, lecz tylko podtrzymywać je jak najdłużej, uwalniając przy tym szczególny rodzaj energii, niemal tak samo niezbędnej do życia, jak tlen.

Tematem piątego sezonu Seminarium Kafkowskiego będzie motyw pragnienia w twórczości Franza Kafki. Postaramy się nie tylko na nowo zinterpretować kilka jego dzieł, ale też podjąć refleksję, której przedmiotem będzie istota samego pragnienia.

Oto lista tematów:

1. 27.10.2025, godz. 19:00 – Pragnienie i prawo (lektura: 6 rozdział Procesu – „Wuj, Leni”)
2. 24.11.2025, godz. 19:00 – Pragnienie i rytuał (lektura: „Przygotowania do ślubu na wsi”)
3. 22.12.2025, godz. 19:00 – Pragnienie i walka (lektura: „Opis walki”)
4. 26.01.2026, godz. 19:00 – Pragnienie bez końca (lektura: Zamek)