ZNIKANIA – Georges Perec

GEORGES PEREC
„ZNIKANIA” – nowe tłumaczenie
Przekład: René Koelblen i Stanisław Waszak

Gdy w roku 2022 ukazały się Zniknięcia, czyli polski przekład lipogramatycznej powieści Georges’a Pereca La Disparition, w której ani razu nie pojawia się litera „e”, zainteresowanie mediów było ogromne, a tłumaczenie otrzymało Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tade- usza Boya-Żeleńskiego, a także nominację do Nagrody Literackiej Gdynia. Niektórzy czytelnicy zdawali się być jednak trochę rozczarowani, że pozosta- wiliśmy w przekładzie literę „ę”, pytano nas czasem, czy po tym „wegetariań- skim” tłumaczeniu pojawi się przekład „wegański”.
Rzeczywiście chodziło nam to po głowie, choć przecież „e” i „ę” to w języku polskim dwie różne litery, a fabuła powieści pozwala na pozbycie się tylko jednej. Trzeba wiedzieć, że w alfabecie francuskim znak diakrytyczny nie po- woduje, że dana litera jest różna od jej kanonicznej wersji. Ale przecież można uznać, że jest to kwestią konwencji, zwłaszcza że i w alfbecie polskim bywały czasy, gdy utożsamiano „a” i „ą”, „e” i „ę” itp.
Równocześnie po zakończeniu pracy nad Zniknięciami? która trwała prawie trzy lata? zaczęliśmy odczuwać jakąś wewnętrzną pustkę, próżnię, jakiś nie- dosyt. Być może nic w tym dziwnego ? w końcu pustka to jeden z najistotniej- szych wątków tej powieści, a w pierwszym, i jedynym do tej pory, wydanym przekładzie na angielski pojęcie to posłużyło wręcz za tytuł (The Void).
Z rozpędu, ale też by uniknąć bezruchu, nadal podrzucaliśmy sobie dla zabawy możliwe „poprawki”, inspirowane bieżącymi wydarzeniami. I w końcu postano- wiliśmy podjąć się przekładu „wegańskiego”, bez „e” i bez „ę”. Nasze abeca- dło wzbogaciliśmy jednak o „q”, „v” i „x” (które formalnie do alfabetu polskiego nie należą), dzięki czemu uzyskaliśmy taką samą liczbę liter i samogłosek jak w alfabecie francuskim, z czym związane są pewne szczególne przymusy użyte przez Pereca zarówno w strukturze powieści, jak w jej fabule. W ten sposób, mimo dodatkowych utrudnień (zwłaszcza braku możliwości używania czasow- ników zwrotnych), otrzymaliśmy przekład pod wieloma względami wierniejszy oryginałowi niż Zniknięcia.
Pozostawało już tylko namówić Wydawcę, by włączył naszą nową propozycję do swoich planów. Pozwoliliśmy sobie użyć w tym celu drobnego podstępu. I tak 1 kwietnia 2023 wysłaliśmy PIO Kalińskiemu mail z informacją, że prze- łożyliśmy już 3/5 tekstu La Disparition bez użycia „e” i „ę”, pod tytułem Znikania. Odpowiedź brzmiała: „Bardzo dobry prima aprilis! Na tyle dobry, że biorę go w całości!”.

Książkę wydano dzięki dofinansowaniu Instytutu Francuskiego w Polsce w ramach Programu Wsparcia Wydawniczego BOY-ŻELEŃSKI Cet ouvrage, publié dans le cadre du Programme d’aide a la publication BOY-ŻELEŃSKI, a bénéficié du soutien du Service de

Coopération et d’Action Culturelle de l’Ambassade de France en Pologne.

www.institutfrancais.pl