Stwierdzenie, że literatura pozostaje w ścisłym związku z szeroko rozumianą temporalnością, może wydawać się jakimś banałem, wyświechtanym bon mottem. W związku z tym uwaga, że czas to żywioł subiektywności, nie budzi sprzeciwu. Immanuel Kant pisał w „Estetyce transcendentalnej”: „Czas nie jest niczym innym jako tylko formą zmysłu wewnętrznego, to jest oglądania nas samych i naszego wewnętrznego stanu” (Kant 1957, 111).

„Migracje” Glorii Gervitz wprost odnoszą się do temporalnych napięć i aporii. Poemat pisany od 1976 do 2019 roku jest zapisem indywidualnych zmagań z żywiołem nie tylko czasu (i jego przemijania), lecz także z tym, co konstytuuje nasze własne „ja”. Im gruntowniej podmiot intymnego utworu Gervitz konstruuje jakąś jaźń, tym mocniej zderza się ze ścianą nimbu temporalności. Ten monumentalny poemat ma jedną prazasadę, która rządzi jego wewnętrzną konstrukcją – im bardziej podmiot wierzy w trwałość swojego zapisu, tym staje się brutalniej rozrzedzony w wanitatywnej nierealności. I na odwrót: im mocniej chcemy uchwycić samą prędkość przemijania, tym gwałtowniej odłączamy się od indywidualnego szkieletu. W związku z tym sam głos podmiotów jest nieustannie w zagubieniu, „zanieistnieniu” – słowa są rozsypane w syntaktyce, ich semantyka bywa ciągle podmywana i rozkruszana. „Migracje” są konceptualizowane jako słowa w rozproszeniu, bądź słowa w rozcieńczeniu. Ma to swoje odbicie w specyficznym układzie graficznym – sporo białego światła na kartce naświetla gnomiczne sentencje, safoniczne drobiny, by w końcu je prześwietlić jakąś nicującą siłą pustki i czasowości. Jak w obrazach Wojciecha Fangora – pojedynczy sem jest rentgenizowany przez światło dobiegające z innego porządku czasowego (minionego lub przyszłego). Czy wobec tego możemy mówić tutaj o jakimś projekcie odciśnięcia własnego „ja” podmiotu w naturze samej narracji i opowieści?

czytaj całość >>>

KOGO NIE OCALA?
PODSUMOWANIE ROKU 2020 (CZ. I)
TEKST JAKUB SKURTYS

[…] Gervitz ukazała się w serii większoformatowej, tzw. „anachronicznej”, z pół-obwolutą (która zawsze się niszczy w użytkowaniu), gdzie wcześniej dostawaliśmy głównie Pessoę w jego licznych heteronimach. „Migracje” (przeł. Anna Topaczewska) to taki poemat in-progress, pisany od 1976 roku do dziś, stający się czymś w rodzaju życiopisu, który Gervitz nieustannie poprawia, przerabia i uzupełnia (podstawą naszego wydania jest ostatnia redakcja z 2017 roku). Ta uznana meksykańska autorka o polskich korzeniach do roku 1990 wydawała po prostu tomy wierszy, cieszące się sławą i uwagę, ale po nich, niejako w odpowiedzi na potrzebę „wierszy zebranych” stworzyła z nich „Migracje”. Jak pięknie pisze Topaczewska w posłowiu: „Gervitz żyje dla poematu, nieustannie gotowa go przyjąć, on zaś, kapryśny, przychodzi niespodziewanie i gwałtownie domaga się utrwalenia, kiedy ona jest gotowa nadać mu właściwą formę”. Ten rodzaj symbiozy to poezja totalna, niedokończona, wszechwładna w sposób, jaki literatura władała wielkimi modernistami. Mamy tu do czynienia z czymś, co ostatnio omawiał wnikliwie w polskiej literaturze Piotr Bogalecki (polecam jego nową knigę) – tekstem-partyturą, a ponadto – jak słusznie zauważa tłumaczka – nie jest to literatura konfesyjna. ‘Migracje’ okazują się pojęciem-kluczem do całości, sygnują źródłowe wykorzenienie, ale też zmienność, mobilność, ruch, który ma tak charakter intelektualny, językowy, jak i ekonomiczno-polityczny. Ten poemat to spotkanie kultur i tradycji, różnych korzeni i splotów, pamięci i pędu w przyszłość, z którymi musimy się nieuchronnie zmierzyć w globalizującym się, wielokulturowym świecie. Nie da się w jednym akapicie o tej książce opowiedzieć. Trzeba z nią zostać na dłużej i zmierzyć się z jej podstawowymi problemami: upływem czasu, konstruowaniem kobiecej tożsamości, szukaniem swojego miejsca w świecie, żegnaniem bliskich, rozmową z milczącym bogiem.

MAŁY FORMAT, TEKST JAKUB SKURTYS

czytaj całość >>>

„Istnieje wiele rodzajów siły – wykorzystywana i niewykorzystywana, rozpoznana lub nie. Erotyka jest zasobem każdej z nas, ma on wymiar głęboko kobiecy i duchowy, bardzo silnie opiera się na mocy naszego niewyrażonego lub nierozpoznanego uczucia. Aby trwać, każda opresja musi zdeprawować lub wypaczyć te, jakże różne, źródła siły w uciskanych, które mogą dostarczać energii potrzebnej do zmiany. W przypadku kobiet oznacza to poskromienie erotyki jako ważnego rezerwuaru siły i świadomości w naszym życiu” – tak Audre Lorde (1934–1992) zaczęła swój słynny szkic Jak korzystać z erotyki: erotyka jako siła wygłoszony 25 sierpnia 1978 roku na Fourth Berkshire Conference in the History of Women w Mount Holyoke College (cytat, w przekładzie Barbary Szelewy, pochodzi z polskiego wydania zbioru esejów Siostra outsiderka, w sieci dostępne jest również nagranie wystąpienia).

Głos Lorde nie był odosobniony, był częścią dyskusji o możliwościach i trudnościach związanych z twórczym przejęciem kobiecego pożądania. W ramach tej dyskusji odkrywano – między innymi dzięki wysiłkowi Lorde – że także w głównonurtowym, akademickim ruchu feministycznym do- chodziło do prześlepień w związku z dominacją uprzywilejowanej, białej i heteronormatywnej większości. W tym samym czasie w Meksyku Gloria Gervitz, urodzona w 1943 historyczka sztuki, miłośniczka twórczości Fridy Kahlo, tłumaczka między innymi Anny Achmatowej, Marguerite Yourcenar czy Clarice Lispector, laureatka Latynoamerykańskiej Nagrody Literac kiej imienia Pabla Nerudy, pracowała nad swoim poetyckim debiutem Shajarit (1979). Książka okazała się po- czątkiem dzieła życia poetki i korespondowała z przemyśleniami Lorde, wpisywała się w namysł nad lokalizowaniem źródeł nie tylko poetyckiej mocy. Migracje, które właśnie do nas dotarły w przekładzie Anny Topczewskiej, to poemat, na który złożyły się wszystkie wydane wiersze poetki – zniesione tytuły kolejnych książek tylko pomagają dostrzec, że poetyckie działania Gervitz miały (i wciąż mają) charakter długodystansowy.
(więcej…)

260 STRON ŻYCIA
ROZMOWA Z GLORIĄ GERVITZ

Spędziłam 44 lata, pisząc jeden poemat – nie zdawałam sobie nawet sprawy z tego, że dałam się porwać czemuś, co z biegiem czasu stanie się projektem życia – mówi meksykańska poetka

Największa część „Migracji” powstała po 2014 roku?
To prawda. I nigdy bym się tego nie spodziewała. Wręcz przeciwnie, myślałam wtedy, że jeśli chodzi o moją poezję, to powoli zapadam w milczenie… Ostatnia część „Migracji”, już po cytacie z rabina Nachmana z Bracławia, to praktycznie luźne słowa rozsiane po całej kartce. Czułam wtedy, że dławię się słowami, dotykam ciszy. To było bardzo mocne przeżycie, ponieważ nie było już więcej słów. Nie miałam już więcej obrazów. Nic. Nie wiem, jak ci to powiedzieć: czułam, jak otacza mnie czystość ciszy, bez słów, co było dość przerażające. Jak gdyby głos zanikał i tonął, nie we własnych słowach, tylko we własnym milczeniu. I wtedy, ku mojemu zdumieniu, wydarzyło się coś, co oczywiście miało jakiś związek z przeżyciami osobistymi w życiu człowieka. Niespodziewanie, mniej więcej w 2014 roku, weszłam w okres, który mogłabym nazwać najbardziej twórczym okresem swojego życia. Nagle, w bardzo krótkim czasie, napisałam więcej niż wcześniej przez 20 lat. A w tym roku mija 50 lat, odkąd zaczęłam zajmować się pisaniem. Zaczęłam pisać poezję pod koniec 1969 roku: możemy przyjąć rok 1970 jako jej początek. Mam 76 lat: nie jestem już młoda, ale nie czuję się stara. Czuję się młodą staruszką.

czytaj całość >>> https://www.dwutygodnik.com/artykul/8743-260-stron-zycia.html